สุขภาวะทางปัญญา หมายถึง การหยั่งรู้ความเป็นจริง (Insight) เป็นการเห็นและเข้าใจความเป็นจริงภายในตนเองของผู้นําทั้งในระดับทั่วไป และในระดับสัจธรรม และเป็นความสัมพันธ์ เชื่อมโยงกับผู้อื่น และธรรมชาติ ตามแนวคิดของ รัตติกรณ์ จงวิศาล และคณะ (2564) แบ่งออกเป็น 3 มิติ 16 องค์ประกอบ
สุขภาวะทางปัญญา หมายถึง การหยั่งรู้ความเป็นจริง (Insight) เป็นการเห็นและเข้าใจความเป็นจริงภายในตนเองของผู้นําทั้งในระดับทั่วไป และในระดับสัจธรรม และเป็นความสัมพันธ์ เชื่อมโยงกับผู้อื่น และธรรมชาติ ตามแนวคิดของ รัตติกรณ์ จงวิศาล และคณะ (2564) แบ่งออกเป็น 3 มิติ 16 องค์ประกอบ
กระบวนการพัฒนาผู้นำแห่งความยั่งยืนที่แท้จริงEgo Human Being to Eco Human Being เพราะการเข้าถึง G แท้จริง ในตัวเราอยู่ที่เข้าถึง E Environment ที่แท้จริงในตัวเราE ในที่นี้ จึงไม่เพียงหมายถึง Outer Environmentแต่คือ Inner Environment หรือ Inner Eco Consciousnessหรือ การตระหนักรู้ถึงธรรมชาติในตน
พลังทางจิตวิญญาณ เป็นสิ่งสําคัญที่ทําให้เกิดสุขภาวะทางจิตวิญญาณหรือสุขภาวะทางปัญญา ซึ่งเป็นฐานการ ทํางานด้านสุขภาพที่สําคัญยิ่ง โดยมีหลักฐานเชิงประจักษ์จํานวนมากบ่งชี้ว่า การมีสุขภาวะทางปัญญาของบุคคลส่งผลบวกต่อ สุขภาพกาย ใจ และสังคมอย่างชัดเจน ขณะเดียวกัน สุขภาวะทางกาย ใจ และสังคมที่ดี ก็เป็นปัจจัยเอื้อให้บุคคลมีสุขภาวะ ทางปัญญาที่ดีด้วย
พวกเราในนามของภาคีเครือข่ายความรู้สุขภาวะทางปัญญา ประกอบด้วยนักวิชาการและนักปฏิบัติการที่ ขับเคลื่อนงานสุขภาวะทางปัญญา มาประสานพลังเป็นเครือข่ายแนวราบ ร่วมกันจัดงานประชุมวิชาการระดับชาติ เครือข่ายความรู้สุขภาวะทางปัญญา ขึ้นเป็นครั้งแรกในประเทศไทย ในเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2556 ขอประกาศเจตนารมณ์ร่วมกันดังนี้
กระบวนการพัฒนาผู้นำแห่งความยั่งยืนที่แท้จริงEgo Human Being to Eco Human Being เพราะการเข้าถึง G แท้จริง ในตัวเราอยู่ที่เข้าถึง E Environment ที่แท้จริงในตัวเราE ในที่นี้ จึงไม่เพียงหมายถึง Outer Environmentแต่คือ Inner Environment หรือ Inner Eco Consciousnessหรือ การตระหนักรู้ถึงธรรมชาติในตน
วิกฤติการณ์ภายนอกทั้งหมดนี้ ล้วนเกิดจากวิกฤติภายในจิตของมนุษย์ นั่นคือ จิตที่ยัง“ควํ่า” อยู่ ไม่เปิดออก หมายถึง มีความคิดแบบแยกส่วน เห็นแต่เฉพาะประโยชน์ของตัวเอง พวกพ้องของตัวเอง ประเทศของตัวเอง โดยไม่คำนึงถึงธรรมชาติ ไม่คำนึงคนอื่น หรือแม้แต่สังคมที่ตัวเองอยู่ รวมถึงไม่เคยหวนกลับมานึกถึงสิ่งที่จิตใจ โหยหาอย่างแท้จริง มัวกอบโกยแต่สิ่งที่อยู่ภายนอก ขณะนี้โลกจึงยังป่วยเรื้อรัง ไม่สามารถรักษาให้หายได้ ตราบใดที่มนุษย์ยังไม่แก้ไขตัวเอง เปลี่ยน“จิตควํ่า”เป็น“จิตหงาย”… จาก“หลับใหล”สู่“ตื่นรู้”
“จิตตปัญญาศึกษา เป็นการเรียนรู้ผ่านประสบการณ์ตรง ซึ่งสัมพันธ์กับชีวิตจริง เป็นการเรียนรู้ที่เปิดกว้าง รับฟังอย่างลึกซึ้ง เคารพใน ศักยภาพของทุก ๆ คน เป็นการเรียนรู้ที่ผู้เรียนได้น้อมนํามาสู่ใจอย่าง ใคร่ครวญ เปิดพื้นที่การเรียนรู้ที่มองตามความเป็นจริง เน้นความสดใหม่ และอยู่กับปัจจุบันขณะ ให้ความสําคัญกับภูมิปัญญาอันหลากหลาย และ เน้นความเป็นชุมชนแห่งการเรียนรู้ … เป็นกระบวนการเรียนรู้และชุมชนที่ เกื้อกูลต่อกระแสแห่งการพัฒนาจากจิตเล็ก (จิตที่ติดกับอัตตาตัวตนที่ คับแคบ มองโลกเป็นส่วนเสี้ยว) ไปสู่จิตใหญ่ (จิตที่ตื่นรู้ หยั่งรู้ ความ เชื่อมโยงของสรรพสิ่งเป็นองค์รวม มีความรักความเมตตาอันกว้างใหญ่ ไพศาลไม่มีประมาณ) โดยหยั่งรากลงถึงฐานคิดเชิงศาสนา มนุษยนิยม และ องค์รวมบูรณาการ”
หากชีวิตมนุษย์เป็นการเดินทางไปในกาลเวลาที่เป็นทั้งของตนเองและเป็นการเดินทางร่วมไปกับมนุษย์คนอื่น ๆ อีกทั้งกับสิ่งอื่น ๆ ในโลกทั้งหมดด้วย การเดินทางนี้มีทั้งในมิติธรรมดาทั่วไป นั่นคือการเดินทางตั้งแต่แรกเกิดไปจนถึงตอนสิ้นสุดของชีวิต หรือเมื่อร่างกายของมนุษย์นั้นตายลง กับในอีกมิติหนึ่งซึ่งเป็นการเดินทางทางจิตวิญญาณหรือเป็นการเดินทางภายใน อันเป็นการตระหนักรู้ในตัวตนของตนเอง เห็นคุณค่าของตน เห็นความหมายและวัตถุประสงค์ในการดําเนินชีวิต เห็นข้อดีและเห็นข้ออ่อนข้อด้อยของตน นอกจากนั้นแล้ว มนุษย์ยังสามารถพัฒนาข้อที่ดี และยอมรับส่วนที่อ่อนด้อยของตน
ธนา นิลชัยโกวิทย์ และคณะ ได้ทําการวิเคราะห์และสังเคราะห์รูปแบบ แนวทาง เนื้อหา แนวคิดและปรัชญาในการจัดการกระบวนการเรียนรู้แนวจิตตปัญญาศึกษา เพื่อเป็นพื้นฐานการพัฒนาจิตตปัญญาในสังคมไทย และพัฒนาชุดการเรียนรู้การฝึกอบรมด้านจิตตปัญญาศึกษาควบคู่ไปกับการพัฒนากลุ่ม หลักการซึ่งเป็นองค์ประกอบพื้นฐานของกระบวนการอบรมหรือการเรียนรู้ตามแนวจิตตปัญญาศึกษา ได้ 7 ประการ เรียกว่า “หลักจิตตปัญญาศึกษา 7” หรือชื่อย่อภาษาอังกฤษว่า TC’s