7 วิกฤตอารยธรรมยุคใหม่ที่ทำให้โลกเสียสมดุล
ท่ามกลางความเจริญอย่างมหัศจรรย์นานาชนิดบนโลกสมัยใหม่ โลกกลับวิกฤตอย่างรุนแรง มีผู้เรียกว่าเป็นวิกฤตอารยธรรมตะวันตก (Western Civilization Crisis) เรามาทําความเข้าใจอาการของวิกฤตการณ์ของอารยธรรมนี้ และสาเหตุเพื่อเข้าใจการเกิดขึ้นของยุคใหม่ 7 ประการดังนี้
1/
จํานวนมนุษย์เพิ่มมากเกินจนเสียสมดุล สิ่งมีชีวิตอื่นๆ และธรรมชาติแวดล้อม ตามปรกติธรรมชาติมีกลไกที่จะปรับสมดุลระหว่างสิ่งมีชีวิตต่างๆ ไม่ให้ชีวิตชนิดใดชนิดหนึ่งมีจํานวนมากเกินดุล แต่มนุษย์มีความสามารถทางความรู้และเทคโนโลยีสามารถต่อต้านกฎธรรมชาติในข้อนี้ ทําให้สามารถทําลายชีวิตพืชและสัตว์จนสูญพันธุ์เป็นแสนๆ หรือเกินล้านสปีชีส์ แล้วเพิ่มจํานวนมนุษย์ขึ้นจนล้นโลกเกิดความไม่สมดุลขึ้น
2/
พฤติกรรมการบริโภคของมนุษย์ ทําให้ทําลายสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ จนมีผู้กล่าวว่า ธรรมชาติสิ้นสุดแล้ว (The End of Nature) โดยที่ธรรมชาติเป็นมารดาของสรรพ ชีวิต (Mother Nature) เมื่อธรรมชาติเจ็บป่วย ชีวิตทั้งมวลก็เจ็บป่วยด้วย ธรรมชาติถูกทําลายแปดเปื้อนมลพิษ เสียสมดุล จนเกิดวิกฤตสิ่งแวดล้อม ซึ่งรวมทั้งเกิดปัญหาโลกร้อน นําไปสู่หายนะภัยต่างๆ
3/
การกระจุกกันอยู่ในเมืองอย่างแออัดยัดเยียด ตัวใครตัวมัน เหลื่อมล้ํา เสื่อมโทรม เต็มไปด้วย ปัญหาต่างๆ จนเรียกว่าเป็นสังคมที่เจ็บป่วย ไม่มีประสิทธิภาพ โรคติดต่อระบาดได้ง่าย
4/
ระบบเศรษฐกิจที่เชื่อมโยงกันหมดทั้งโลก ทําให้ผันผวนง่าย โกลาหล และวิกฤตได้ง่าย ระบบ เศรฐกิจแบบนี้ก่อให้เกิดความเหลื่อมล้ําขยายตัวขึ้นมาก ทั้งในประเทศเดียวกันและระหว่าง ประเทศ ความเหลื่อมล้ําที่มากเกินทําให้เกิดปัญหาสุขภาพ สังคม และการเมือง
5/
โลกกลายเป็นระบบซับซ้อน (Complexity system) จากสังคมชุมชนเกษตรกรรมที่แยกกัน อยู่เป็นกลุ่มๆ ตามวัฒนธรรมชุมชนที่หลากหลาย กลับกลายเป็นการเชื่อมโยงกันหมดทั้งโลก ทุกมิติ อย่างหลากหลาย และซับซ้อน กลายเป็นระบบซับซ้อน ระบบซับซ้อนเกิดคุณสมบัติใหม่ เช่น เคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงรวดเร็ว และโกลาหลได้ง่าย พยากรณ์ไม่ได้ ควบคุมไม่ได้ จัดการไม่ได้ เหมือนเป็นสัตว์สปีชีส์ใหม่ ไม่มีรัฐบาลใดๆ ในโลกที่สามารถจัดการระบบซับซ้อนได้ วิกฤตการณ์จึงเกิดขึ้นทั่วไป
6/
ความขัดแย้งและความรุนแรง เมื่อคนต่างเผ่า ต่างผิวพรรณ ต่างวัฒนธรรม ต่างความเชื่อ เข้ามาอยู่ใกล้ชิด หรือปะปนกัน ความขัดแย้ง ความเกลียดชัง ความรุนแรงก็เกิดขึ้นเต็มไปหมด ลองดูในสหรัฐอเมริกาที่มีความเกลียดชังกับรุนแรง ระหว่างผิว ระหว่างเชื้อชาติ
7/
การเสียสมดุลในตัวมนุษย์เอง ท่ามกลางความเจ็บป่วยของสังคมโลก ดังบรรยายข้างต้น ทํา ให้การเสียสมดุลเกิดขึ้นในทุกมิติ รวมทั้งในตัวมนุษย์เอง ที่ปรากฏเป็นความเครียด การไร้ความสุข การใช้ยาเสพติด ใช้ยาแก้ปวด เป็นโรคซึมเศร้า การฆ่าตัวตาย การฆ่าผู้อื่นตายโดยไร้สาเหตุ เช่น การกราดยิงในที่สาธารณะ ล้วนแสดงว่ามนุษย์เสียสมดุลในตัวเองอย่างรุนแรง
“การเปลี่ยนที่ยิ่งใหญ่ที่สุด คือ การเปลี่ยนยุค การเปลี่ยนที่ลึกที่สุด คือ การเปลี่ยนจิตสํานึกใหญ่และลึกเชื่อมโยงกัน”
จากปาฐกถา “การเปลี่ยนใหญ่ของมนุษยชาติ ในโลกหลังโควิด” โดย ศ.เกียรติคุณ นพ.ประเวศ วะสี