เราต่างก็มีปัญหาชีวิตที่แก้ไม่ตก เป็นปัญหาที่คิดแล้วคิดอีก ก็ยังไม่ได้คำตอบ เหมือนเดินวนอยู่ในเขาวงกตที่หาทางออกไม่เจอสักที ยิ่งคิดก็ยิ่งสับสน ยิ่งคิดก็เหนื่อยใจ จนบางครั้งไม่อยากทำอะไรเลย หรือไม่ก็หนีปัญหาไปหมกมุ่นกับอย่างอื่นแทน แต่สุดท้ายปัญหาก็วนกลับมาใหม่ 

บ่อยครั้งที่เรายังไม่ได้คำตอบที่ต้องการ ไม่ใช่เพราะเราไม่รู้อะไรเลย หรือรู้น้อย แต่เพราะเรารู้มากเกินไปต่างหาก สิ่งที่เราเรียนรู้มาตลอดชีวิตผ่านคำบอกเล่าปากต่อปาก ผ่านการคิดอย่างเป็นเหตุเป็นผลนั่นเอง ที่กลายเป็นอุปสรรคบดบังไม่ให้เรา มองเห็นทางออกที่ลัดตรงสู่ปัญญาภายใน เราเลยต้องคิดวนไปวนมาอยู่กับเงื่อนไขที่ว่า “ถ้าทำอย่างนี้ แล้วจะได้อย่างนั้น หรือถ้าทำอย่างนั้น แล้วจะได้อย่างนี้”

ปัญหาชีวิตที่แก้ไม่ตก ก็เหมือนปริศนาธรรมที่อาจารย์เซนมอบแก่ศิษย์ เพื่อทดสอบความก้าวหน้าของศิษย์ในการฝึกตน ปริศนาที่ไม่รู้จะหาคำตอบอย่างไร เช่น “จงแสดงใบหน้าดั้งเดิมของเธอก่อนที่พ่อแม่เธอจะเกิดให้ดูหน่อย” ซึ่งท้าทายการคิดอย่างเป็นเหตุเป็นผลของศิษย์ แต่การเกิดความสว่างโพล่งทางปัญญานั้น ไม่อาจเกิดขึ้นได้ด้วยการคิดเป็นเหตุเป็นผล ยิ่งศิษย์พยายามคิด ก็ยิ่งห่างไกลจากคำตอบ  

กระบวนการแก้ปริศนาธรรมจะทำให้เราต้องหัวหมุน ต้องทนอยู่กับความรู้สึกโง่เขลา แต่นั่นคือการถอนรากถอนโคนวิธีมองโลกตามความเคยชินของเรา เพื่อให้เราปล่อยวางการคิดเป็นเหตุเป็นผล และปล่อยให้คำตอบมาหาเราเอง กระบวนการแก้ปริศนาธรรมจะแสดงให้เราเห็นว่ามีคำตอบที่ถูกต้องมากมาย และเราไม่มีทางล้มเหลวตราบเท่าที่เรายังฝึกตน และการไม่ถอดใจเลิกหาคำตอบก็คือความสำเร็จในตัวมันเอง ดังนั้นไม่ช้าก็เร็วคำตอบที่แท้จริงก็จะปรากฏ   

เช่นเดียวกับการแก้ปัญหาชีวิต เมื่อหัวใจเราเปิดกว้าง เมื่อเราเปิดใจให้กับทุกๆ ทางออก เราจะไม่มีวันล้มเหลว เมื่อทางออกที่อยู่ตรงหน้าคือทางออกที่ใช่สำหรับเราขณะนั้น นั่นก็คือทางออกที่พาเราหลุดออกจากความสับสน หลุดออกจากวังวนแห่งความคิด เพื่อมองเห็นทางออกที่ลัดตรงสู่ปัญญาภายใน ซึ่งเป็นดังแสงสว่างส่องให้เห็นชีวิตกระจ่างชัด

แม้หัวสมองอาจบอกว่าทางออกที่ดีที่สุดมีเพียงทางออกเดียว แต่เมื่อใจมีแสงสว่างส่องทาง ย่อมเห็นว่าทุกทางล้วนเชื่อมถึงกันหมด ไม่ว่าเราจะเดินไปทางไหน ก็ล้วนพาไปสู่ทางออกที่ถูกต้อง เพียงแค่เราเดินอย่างแน่วแน่ไปตามทาง และเมื่อถึงทางแยก ก็เลือกเส้นทางใหม่ ไม่นานนักทางออกที่สว่างไสวก็จะปรากฏเบื้องหน้าเราในที่สุด